Status, historia, ludzie i organizacje polskiej mediolingwistyki
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.24511617.sm.2022.1.674Słowa kluczowe:
bańki filtrujące, lingwistyka koloru, lingwistyka mediów, multimodalność, tekst medialnyAbstrakt
Celem artykułu jest opis statusu i historii badań mediolingwistycznych w Polsce. Rozważania obejmują metodologie, w tym metody stosowane przez mediolingwistów, obiekt badań mediolingwistyki (praktyki komunikacyjne w mediach masowych, nowych mediach i mediach społecznościowych) oraz przedmioty jej badań (teksty tworzące gatunki, style i dyskursy). Metody badań: artykuł ma charakter teoretyczno-metodologiczny. Wykorzystując metodę deskrypcyjno-wyjaśniającą, przedstawiono w nim zaplecze badawcze lingwistyki mediów. Wyniki i wnioski: rekonesans pozwolił stwierdzić, że mediolingwiści w Polsce korzystają z metod badawczych znanych tradycji lingwistycznej – analizy ilościowej, analizy jakościowej, analizy treści – oraz tych, które z niej wyewoluowały: językowego obrazu świata, medialnego obrazu świata, analizy i syntezy tekstologicznej, analizy i syntezy genologicznej, analizy multimodalnej, dyskursywnego obrazu świata, analizy dyskursu. W artykule postuluje się następujący profil subdyscypliny: lingwistyka mediów to językoznawczo, w tym też semiotycznie zorientowana nauka o komunikacji za pośrednictwem mediów masowych, nowych mediów i mediów społecznościowych. W konkluzji stwierdza się, że niezależnie od tempa i kierunku rozwoju mediolingwistyki to tekst, w tym tekst multimodalny, jest wyjściowym przedmiotem analizy i podstawą do syntez. Oryginalność i wartość poznawcza: artykuł ilustruje aksjomat o fundamentach dyscypliny naukowej. Powszechnie wiadomo, że naukę tworzą ludzie – zorganizowani w pewnej przestrzeni i czasie – oraz obiekty ich badań. Naukoznawstwo uznaje, że o statusie dyscypliny stanowi wypracowana przez tych ludzi i dostosowana do obiektu badań metodologia. Ta zawiera zespół sądów teoretycznych, na których opierają się skuteczne metody, prowadzące do miarodajnych wyników. Te warunki teoretyczne w artykule są odnoszone do mediolingwistyki jako subdyscypliny filologicznej. Autorka przekonuje, że teoretycznym zapleczem lingwistyki mediów winny być nie tylko semantyka kognitywna i etnolingwistyka, ale także semiotyka, prasoznawstwo, pragmalingwistyka, socjolingwistyka, genologia językoznawcza, genologia multimedialna, stylistyka interakcyjna, stylistyka multimedialna, a z nowych aktualnych na rynku naukowym: lingwistyka dyskursu, lingwistyka koloru, komunikologia.
Bibliografia
Bolter, J.D., & Grusin, R. (2000). Remediation. Understanding New Media. Massachusetts: MIT Press.
Boniecka, B., & Panasiuk, J. (2001). O języku audycji radiowych. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Burkacka, I. (2020). Janusze, Halyny, Sebixy i Karyny. Memy internetowe jako źródło nowych eponimów. Poradnik Językowy, 4, 21–34.
Czachur, W. (2011). Dyskursywny obraz świata. Kilka refleksji. Tekst i Dyskurs, 4, 79–97.
Czachur, W. (2019). Multimodalne profilowanie w dyskursach pamięci. Analiza na przykładzie internetowych zapowiedzi obchodów 50 rocznicy niemiecko-francuskiej Mszy Pojednania w Reims i 25 rocznicy polsko-niemieckiej Mszy Pojednania w Krzyżowej. Stylistyka, 28, 455–471. https://doi.org/10.25167/Stylistyka28.2019.28
Czachur, W. (2020). Lingwistyka dyskursu jako integrujący program badawczy. Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
Debray, R. (2010). Wprowadzenie do mediologii. Tłum. A. Kapciak. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Drożdż, M. (2019). Odnaleźć się w mediosferze. Kraków: Petrus.
Gajda, S. (Red.). (1995). Przewodnik po stylistyce polskiej. Opole: Wydawnictwo UO.
Gajda, S. (2013). Styl naukowy. W E. Malinowska, J. Nocoń, & U. Żydek-Bednarczuk (Red.), Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny (s. 61–70). Kraków: Universitas.
Hofman, I., & Kępa-Figura, D. (Red.). (2020). Współczesne media: przemoc w mediach (T. 1, 2). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Jupowicz-Ginalska, A. (2018). Innowacje okładkowe w drukowanych magazynach ilustrowanych na przykładzie miesięcznika „Empire”. Studia Medioznawcze, 1(72),
71–86. https://doi.org/10.33077/uw.24511617.ms.2018.0.293
Kalisz, A. (2019). Stacje ogólne i tematyczne polskiej telewizji z perspektywy genologii lingwistycznej. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Kaszewski, K. (2018). Media o sobie. Językowe elementy autopromocyjne w przekazach informacyjnych prasy, radia i telewizji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Kaszewski, K. (2020). Językowe elementy autopromocyjne w „Wiadomościach” TVP1. Analiza porównawcza 2015-2019. Studia Medioznawcze, 21(3), 649–660. https://doi.org/10.33077/uw.24511617.ms.2020.3.196
Kępa-Figura, D. (2010). Istota fatyczności a komunikacja medialna. W M. Graszewicz & J. Jastrzębski (Red.), Teorie komunikacji i mediów (T. 3, s. 89–100). Wrocław: Oficyna Wydawnicza Atut.
Kępa-Figura, D., & Nowak, P. (2006). Językowy obraz świata a medialny obraz świata. Zeszyty Prasoznawcze, 1–2, 51–62.
Kita, M. (1998). Wywiad prasowy. Język, gatunek, interakcja. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Kita, M. (2013). Dyskurs radiowy. W E. Malinowska, J. Nocoń, & U. Żydek-Bednarczuk (Red.), Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny (s. 313–346). Kraków: Universitas.
Kita, M., & Loewe, I. (Red.). (2012). Język w mediach. Antologia. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Kita, M., & Loewe, I. (Red.). (2016). Język w internecie. Antologia. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Kita, M., & Loewe, I. (Red.). (2017). Język w telewizji. Antologia. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Kita, M., & Loewe, I. (Red.). (2018). Język w radiu. Antologia. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Kita, M., & Loewe, I. (Red.). (2019). Język w prasie. Antologia. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Kita, M., & Loewe, I. (Red.). (w druku). Język w kinie. Antologia. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Kurzowa, Z. (Red.). (1985). Badania nad językiem telewizji polskiej. Studia metodologiczne i opisowe. Warszawa: Wydawnictwa Radia i Telewizji.
Kurzowa, Z. (Red.). (1989). Właściwości składniowo-stylistyczne języka TV polskiej (na materiale list frekwencyjnych). Kraków: PWN.
Lepa, A. (2012). Pedagogia mediosfery. Paedagogia Christiana, 2, 215–224.
Levinson, P. (2010). Nowe nowe media. Tłum. M. Zawadzka. Kraków: WAM.
Loewe, I. (2007). Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Loewe, I. (2013). Styl reklamy komercyjnej. W E. Malinowska, J. Nocoń, & U. Żydek-Bednarczuk (Red.), Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny (s. 381–406). Kraków: Universitas.
Loewe, I. (2018a). Dyskurs telewizyjny w świetle lingwistyki mediów. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Loewe, I. (2018b). Styl w mediach czy styl mediów? Polskie Studia Slawistyczne, 2, 177–186.
Loewe, I. (2013). Dyskurs telewizyjny. W E. Malinowska, J. Nocoń, & U. Żydek-Bednarczuk (Red.), Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej (s. 289–312). Kraków: Universitas.
Lubaś, W. (1979). Socjolingwistyka jako metoda badawcza. Socjolingwistyka, 2, 11–27.
Lubaś, W. (Red.). (1981). Problemy badawcze języka telewizji. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Mac, A. (2018). Multimodalna aranżacja tekstu w telewizyjnych serwisach informacyjnych na przykładzie „Wiadomości” TVP1. W I. Hofman & D. Kępa-Figura (Red.), Współczesne media. Media multimodalne (T. 2 Multimodalność mediów elektronicznych, s. 9–32). Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Maćkiewicz, J. (2017). Badanie mediów multimodalnych – multimodalne badanie mediów. Studia Medioznawcze, 2, 33–42.
Makuchowska, M. (2013). Styl religijny. W E. Malinowska, J. Nocoń, & U. Żydek-Bednarczuk (Red.), Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej (s. 487–520). Kraków: Universitas.
Mikułowski Pomorski, J. (2008). Zmieniający się świat mediów. Kraków: Universitas.
Opiłowski, R., Jarosz, J., & Staniewski, P. (Red.). (2015). Lingwistyka mediów. Antologia tłumaczeń. Wrocław-Dresden: ATUT-Neisse Verlag.
Pisarek, W. (1970). Retoryka dziennikarska. Kraków: Ośrodek Badań Prasoznawczych RSW „Prasa”.
Pisarek, W. (1972). Frekwencja wyrazów w prasie. Kraków: Ośrodek Badań Prasoznawczych RSW „Prasa”.
Pisarek, W. (2000). Język w mediach, media w języku. W J. Bralczyk & K. Mosiołek-Kłosińska (Red.), Język w mediach masowych (s. 9–18). Warszawa: Upowszechnianie Nauki – Oświata „UN-O”.
Pleszkun-Olejniczakowa, E. (2012). „Muzy rzadko się do radia przyznają”. Szkice o słuchowiskach i reportażach radiowych. Łódź: Primum Verbum.
Skowronek, B. (2013). Mediolingwistyka. Wprowadzenie. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.
Skowronek, B. (2020). Język w filmie. Ujęcie mediolingwistyczne. Kraków: Wydawnictwo Naukowe UP.
Skowronek, B., Horyń, E., & Walecka-Rynduch, A. (Red.). (2016). Zjawiska językowe we współczesnych mediach. Kraków: Collegium Columbinum.
Skowronek, B., Horyń, E., & Walecka-Rynduch, A. (Red.). (2018). Język a media. Wzory komunikacji we współczesnych mediach. Kraków: Collegium Columbinum.
Skowronek, B., Horyń, E., & Walecka-Rynduch, A. (Red.). (2020). Język a media. Perspektywy i zagrożenia języka we współczesnych mediach. Kraków: Collegium Columbinum.
Sobczak, B. (2018). Retoryka telewizji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
Szczęsna, E. (Red.). (2015). Przekaz digitalny. Z zagadnień semiotyki, semantyki i komunikacji cyfrowej. Kraków: Universitas.
Szczurek, E. (1995). Styl publicystyczny. W S. Gajda (Red.), Przewodnik po stylistyce polskiej. Opole: Wydawnictwo UO.
Ślawska, M. (2004). Formy dialogu w gatunkach prasowych. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Ślawska, M. (2017). Typologie gatunków medialnych – przegląd stanowisk. Forum Lingwistyczne, 4, 15–29.
Ślawska, M. (2019). Sztuka mediów. O świadomości gatunkowej dziennikarzy prasowych. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Tyc, E. (2018). „Kawa czy herbata?” Pierwszy telewizyjny program śniadaniowy. Komunikat polimodalny z perspektywy lingwistyki dyskursu. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Witosz, B. (2005). Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Witosz, B. (2009). Dyskurs i stylistyka. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Witosz, B. (2012). O potrzebie perspektywy multimedialnych w badaniach stylistycznych. W M. Kita & I. Loewe (Red.), Język w mediach. Antologia (s. 51–64). Katowice: Wydawnictwo UŚ.
Wojtak, M. (2019). Wprowadzenie do genologii lingwistycznej. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
Żydek-Bednarczuk, U. (2013). Dyskurs internetowy. W E. Malinowska, J. Nocoń, & U. Żydek-Bednarczuk (Red.), Przewodnik po stylistyce polskiej. Style współczesnej polszczyzny (s. 347–380). Kraków: Universitas.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Publikacje na łamach „Studiów Medioznawczych” ukazują się na zasadach odpowiadających licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe (CC BY-NC 4.0).