Reklama religijna w działaniach Kościoła katolickiego w Polsce na rzecz uchodźców ukraińskich
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.24511617.sm.2022.2.702Słowa kluczowe:
Caritas Polska, działalność charytatywna, Kościół katolicki, reklama religijna, uchodźcy, wojna na UkrainieAbstrakt
W wyniku inwazji Rosji na Ukrainę polską granicę przekroczyły setki tysięcy uciekinierów. Z pomocą Ukraińcom pospieszyło państwo, organizacje społeczne i pojedyncze osoby. W udzielanie zarówno materialnego, jak i duchowego wsparcia zaangażował się Kościół katolicki – zarówno instytucjonalny, w tym jego organizacje charytatywne, jak i wierni poszczególnych diecezji i parafii. Nośnikiem informacji o prowadzonych kampaniach na rzecz Ukrainy stały się m.in. plakaty i ulotki. Celem podjętego badania była analiza reklam religijnych wykorzystywanych w działaniach na rzecz uchodźców, ich typologii, kategorii nadawców i odbiorców, użytych środków perswazyjnych oraz modalności kompozycyjnej, a zwłaszcza kolorystyki i znaków ikonicznych. Metoda badawcza: w celu zbadania przekazu werbalnego komunikatów reklamowych posłużono się modelem komunikacji językowej Romana Jakobsona, oceny warstwy wizualnej dokonano przy pomocy metod interpretacyjnych Gillian Rose, a rodzaje reklam religijnych składających się na materiał badawczy zidentyfikowano na podstawie typologii zaproponowanej przez autora. Wyniki i wnioski: jak dowiodła analiza, na materiał empiryczny złożyły się dwa typy reklam religijnych: charytatywna i duszpasterska. Towarzyszyły one – odpowiednio – dwóm formom pomocy udzielanej uchodźcom: pomocy związanej z ochroną ich zdrowia i życia oraz pomocy w sferze duchowej. W języku werbalnym i niewerbalnym zdecydowanie przeważała funkcja informatywna. W warstwie wizualnej dominowały barwy narodowe obu krajów. Przekaz werbalny reklam był wzmacniany symbolami wizualnymi, znakami ikonicznymi o pozytywnych konotacjach, łatwymi do odkodowania w kulturze chrześcijańskiej. Wartość poznawcza: wyniki badania dowodzą, że w obliczu zagrożenia wartości ostatecznych, w sytuacji kryzysowej, reklama religijna może pełnić funkcję integracyjną jako forma komunikacji społecznej, rozumianej jako proces organizujący i stabilizujący życie społeczne.
Bibliografia
Amores, J.J., Arcila Calderón, C., & Blanco-Herrero, D. (2020). Evolution of negative visual frames of immigrants and refugees in the main media of Southern Europe. Profesional de la información, 29(6), 1–21. DOI: 10.3145/epi.2020.nov.24
Amores, J.J., Arcila Calderón, C., & Stanek, M. (2019). Visual frames of migrants and refugees in the main Western European media. Economics and Sociology, 12(3), 147–161. DOI: 10.14254/2071-789X.2019/12-3/10Banks, M. (2013). Materiały wizualne w badaniach jakościowych. Tłum. P. Tomanek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Belim, C. (2020). Refugees and migrants in public campaigns: being a voice for the voiceless. Comunicação e Sociedade, 38, 79–105. DOI: 10.17231/comsoc.38(2020).2553
Bellander, T. (2022). Fleeing as an Activity of Waiting: Visual Representations of the World’s Refugee Situation on Médecins Sans Frontière Sweden’s Website. Journal of Refugee Studies, 35(1), 310–330. DOI: 10.1093/jrs/feab048
Chouliaraki, L., & Stolic, T. (2017). Rethinking media responsibility in the refugee ‘crisis’: a visual typology of European news. Media, Culture & Society, 39(8), 1162–1177. DOI: 10.1177/0163443717726163
Chouliaraki, L., & Stolic, T. (2019). Photojournalism as political encounter: western news photography in the 2015 migration ‘crisis’. Visual Communication, 18(3), 311–331. DOI: 10.1177/1470357219846381
Denisova, A. (2019). Internet Memes and Society: Social, Cultural, and Political Contexts. London: Routledge.
Derewienko, E. (2022, 24 kwietnia). Ilu uchodźców z Ukrainy jest w Polsce? Pobrane 28 lutego 2022 z https://300gospodarka.pl/news/uchodzcy-z-ukrainy-w-polsce-liczba
Dkhair, K., & Klochko, P. (2021). Zelensky’s Image in Russian and Ukrainian News: Presidential Campaign 2019 in Ukraine. Central European Journal of Communication, 14(1), 62–76. DOI: 10.51480/1899-5101.14.1(28).4
Doliński, D. (2000). Psychologia wpływu społecznego. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum.
Eça de Abreu, M., Laureano, R.M.S., Vinhas da Silva, R., & Dionísio, P. (2013, January). Drivers of Donations: Does Religiosity Make a Difference? SSRN Electronic Journal. DOI: 10.2139/ssrn.2380097
Eliade, M. (1999). Sacrum i profanum: o istocie religijności. Tłum. R. Reszke. Warszawa: Wydawnictwo KR.
Eliade, M. (2009). Traktat o historii religii. Tłum. J.W. Kowalski. Warszawa: Aletheia.
Fengler, S., Kreutler, M., Barlovac, B., Bastian, M., Bodrunova, S.S.,… Zguri, J. (2020). The Ukraine conflict and the European media: A comparative study of newspapers in 13 European countries. Journalism, 21(3), 399–422. DOI: 10.1177/1464884918774311
Fredheim, R., Howanitz, G., & Makhortykh, M. (2014). Scraping the Monumental: Stepan Bandera through the Lens of Quantitative Memory Studies. Digital Icons: Studies in Russian, Eurasian and Central European New Media, 12, 25–53. Retrieved on June 17, 2022, from https://www.researchgate.net/publication/325405616_Scraping_the_monumental_Stepan_Bandera_through_the_lens_of_quantitative_memory_studies
Gackowski, T., & Brylska, K. (2022). ‘Machiavellian Russia’ in the Crimean conflict: Clarification of strategic narratives analysis method. Journalism, 23(4), 773–788. DOI: 10.1177/1464884920928157
Grancea, I. (2015). Visual Arguments and Moral Causes in Charity Advertising: Ethical Considerations. Symposion, 2(2), 167–185. Retrieved on June 17, 2022, from https://philarchive.org/archive/GRAVAA-4
Grobel, K. (2022, 13 kwietnia). Raport Zymetria: „Postawy Polek i Polaków w sytuacji wojny w Ukrainie”. Pobrane 5 maja 2022 z https://38pr.prowly.com/185733-raport-zymetria-postawy-polek-i-polakow-w-sytuacji-wojny-w-ukrainie
Hansen, L., Adler-Nissen, R., & Andersen, K.E. (2021). The visual international politics of the European refugee crisis: Tragedy, humanitarianism, borders. Cooperation and Conflict, 56(4), 367–393. DOI: 10.1177/0010836721989363
Herbert, D. (2011). Theorizing Religion and Media in Contemporary Societies: An Account of Religious ‘Publicization’. European Journal of Cultural Studies, 14/6, 626–648.
Hodalska, M. (2018). #Humanity washed ashore. Visual metaphors and emotions in social media. Zeszyty Prasoznawcze, 2, 209–223. DOI: 10.4467/22996362PZ.18.015.9110
Jakobson, R. (1960). Poetyka w świetle językoznawstwa. Pamiętnik Literacki, 2, 431–473.
Komunikat Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Migracji, Turystyki i Pielgrzymek ws. pomocy uchodźcom z Ukrainy. (2022, 18 marca). Pobrane 5 maja 2022 z https://ordynariat.wp.mil.pl/pl/articleswiadomosci-marzec-2022/komunikat-rady-konferencji-episkopatu-polski-ds-migracji-turystyki-i-pielgrzymek-ws-pomocy-uchodzcom-z-ukrainy
Korczak, J. (2017). Poglądy na temat imigrantów formułowane przez użytkowników portalu sadistic.pl. W B. Pasamoni & U. Markowska-Manista (Red.), Kryzys migracyjny. Perspektywa społeczno-kulturowa, t. 1 (s. 68–91). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Kościół w Polsce. Raport. (2021). Warszawa: Katolicka Agencja Informacyjna. Pobrane 3 maja 2021 z https://www.ekai.pl/wp-content/uploads/2021/04/KAI_Raport_Kosciol-_w_Polsce_2021_2.pdf
Kościuch, J. (1983). Kwestionariusz Wartości Miltona Rokeacha. Studia Philosophiae Christianae, 19(1), 224–231.
Krok, D. (2006). Dwutorowe modele perswazji w analizie przekazu religijno-moralnego. Studia Psychologica, 6, 81–99.
Krok, D. (2007). Psychologiczna analiza perswazji w przekazie informacji religijno-moralnych. Roczniki Psychologiczne, 10(1), 88–92. Pobrane 4 maja 2022 z http://www.kul.pl/files/1024/Roczniki_Psychologiczne/2007/1/RPsych_10_2007_nr_1_071-092_Krok.pdf
Kula, W. (1963). Problemy i metody historii gospodarczej. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Lalewicz, J. (1973). Krytyka teorii funkcji mowy Bühlera-Jakobsona. Teksty, 6, 6–33.
Makhortykh, M., & Sydorova, M. (2017). Social media and visual framing of the conflict in Eastern Ukraine. Media, War & Conflict, 10(3), 359–381. DOI: 10.1177/1750635217702539
Martikainen, J., & Sakki, I. (2021). Visual (de)humanization: construction of Otherness in newspaper photographs of the refugee crisis. Ethnic and Racial Studies, 44(16), 236–266. DOI: 10.1080/01419870.2021.1965178
Matuszewska, A. (2013). Oddziaływanie reklam społecznych a system wartości jej odbiorców. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie. Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 58(9), 318–327.
Mokrzycka, K. (2022, 11 kwietnia). Liczba uchodźców z Ukrainy przekroczyła właśnie 4,5 mln. Pobrane 4 maja 2022 z https://300gospodarka.pl/news/liczba-uchodzcow-z-ukrainy
Norström, R. (2019). The Coverage of the Russian-Ukrainian Conflict by the Polish Media (2014–2015). Berlin: Peter Lang.
Ołdak, M. (2022). Społeczeństwo obywatelskie w Polsce wobec kryzysu uchodźczego w pierwszym miesiącu wojny. Wybrane przykłady. W G. Firlit-Fesnak, E. Jaroszewska, Ł. Łotocki, J. Łukaszewska-Bezulska, M. Ołdak, P. Zawadzki,… T. Żukowski, Inwazja Rosji na Ukrainę. Społeczeństwo i polityka wobec kryzysu uchodźczego w pierwszym miesiącu wojny (s. 23–36). Warszawa: Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego.
Panofsky, E. (2021, 9 sierpnia). Ikonografia i ikonologia. Pobrane 4 maja 2022 z https://teologiapolityczna.pl/erwin-panofsky-ikonografia-i-ikonologia
Pasamonik, B. (2017). „Malowanie strasznego diabła” – metamorfoza obrazu uchodźcy w Polsce. W B. Pasamoni & U. Markowska-Manista (Red.), Kryzys migracyjny. Perspektywa społeczno-kulturowa, t. 1 (s. 15–45). Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Pavlyuk, L. (2019). Memes as markers of fakes and propaganda topics in media representations of the Russian-Ukrainian conflict. SJS-archive, 3(910), 87–94. DOI: 10.23939/sjs2019.01.087
Polacy wobec rosyjskiej inwazji na Ukrainę. (2022). Komunikat z Badań CBOS, 38, 1–12.
Pomoc Kościoła katolickiego w Polsce na rzecz Ukrainy (3. dzień wojny). (2022, 26 lutego). Pobrane 4 maja 2022 z migracja.episkopat.pl/caritas-polska-rodzina-rodzinie-rekordowa-pomoc-dla-syrii-w-jeden-wieczor-2-2-2-2-3
Pomoc uchodźcom z Ukrainy przez katolickie parafie i zakony w Polsce. Raport za okres od 24 lutego do 31 marca 2022 r. (2022). Warszawa: Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego. Pobrane 4 maja 2022 z https://episkopat.pl/wp-content/uploads/2022/04/ISKK_Ukraina_2022.pdf
„Pro memoria” dotyczące posług religijnych chrześcijanom niemającym pełnej wspólnoty z Kościołem katolickim. (2022, 14 marca). Pobrane 5 maja 2022 z https://ksieza.archwwa.pl/aktualnosci/pro-memoria-dotyczace-poslug-religijnych-chrzescijanom-niemajacym-pelnej-wspolnoty-z-kosciolem-katolickim
Rose, G. (2010). Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością. Tłum. E. Kakiet. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rotfeld, A.D. (2018). Relacje Polska – Rosja – Ukraina a zmieniający się ład międzynarodowy. Sprawy Międzynarodowe, 1, 17–30. DOI: 10.35757/SM.2018.71.1.02
Ryłko-Kurpiewska, A. (2007). Kontrowersje wokół tradycji badań nad komunikatem reklamowym. Studia Medioznawcze, 4, 51–73.
Stępniak, K. (2017). Fenomen reklamy religijnej. Warszawa–Pułtusk: Akademia Humanistyczna im. A. Gieysztora, Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.
Stępniak, K. (2018). Motywy religijne w komercyjnym przekazie reklamowym a sacrum w reklamie religijnej. Studia Medioznawcze, 2, 85–98. DOI: 10.33077/uw.24511617.ms.2018.0.264
Stępniak, K. (2020). Advertising in communication of the Catholic Church. Poland’s case, Central European Journal of Communication, 3, 409–425. Pobrane 11 czerwca 2022 z https://journals.ptks.pl/cejc/article/view/211/144
Uehlinger, Ch. (2015). Approaches to Visual Culture and Religion Disciplinary Trajectories, Interdisciplinary Connections, and Some Suggestions for Further. Method and Theory in the Study of Religion, 27(4/5), 384–422. DOI: 10.1163/15700682-12341362
Wegner-Jezierska, M. (1999). Rola wartości w kulturowej adaptacji reklamy. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny, 61(2), 279–295. Pobrane 11 maja 2022 z https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/6926/1/20_Magdalena_Wegner_Jezierska_Rola%20warto_ci%20kulturowej%20adaptacji%20reklamy_279-295.pdf
Wharton, R., & Las Casas, L. de (2016, November). What a difference a faith makes. Insights on faith-based charities. Retrieved on May 8, 2022, from https://www.thinknpc.org/wp-content/uploads/2018/07/What-a-difference-a-faith-makes_NPC.pdf
Wiggins, B.E. (2016). Crimea River: Directionality in Memes from the Russia-Ukraine Conflict. International Journal of Communication, 10, 451–485. Retrieved on June 16, 2022, from https://ijoc.org/index.php/ijoc/article/view/4103/1548
Willis, A. (n.d.). How charities use graphic design to connect with the public. Retrieved on June 16, 2022, from https://sofii.org/images/5.5b.-Empathy-based-design.-Adam-Willis-Dissertation.pdf
Wiśniewska, A.M., & Liczmańska, K. (2011). Wykorzystanie postaci jako instrumentu perswazji w reklamie. Roczniki Ekonomiczne Kujawsko-Pomorskiej Szkoły Wyższej w Bydgoszczy, 4, 133–149.
Załęcki, J. (2017). Postawy Polaków wobec Rosjan i Ukraińców w kontekście współczesnych konfliktów politycznych. Roczniki Nauk Społecznych, 9(2), 155–175. DOI: 10.18290/rns.2017.45.2-10
Zaufanie społeczne. (2020). Komunikat z Badań CBOS, 43, 1–14.
Zhang, X., & Hellmueller, L. (2017). Visual framing of the European refugee crisis in Der Spiegel and CNN International: Global journalism in news photographs. International Communication Gazette, 79(3), 1–28. DOI: 10.1177/1748048516688134
Żołędowski, C. (2022). Nowi uchodźcy w Europie. Przemieszczenia zewnętrzne z Ukrainy między 24.02. i 24.03.2022 r. W G. Firlit-Fesnak, E. Jaroszewska, Ł. Łotocki, J. Łukaszewska-Bezulska, M. Ołdak, P. Zawadzki,… T. Żukowski, Inwazja Rosji na Ukrainę. Społeczeństwo i polityka wobec kryzysu uchodźczego w pierwszym miesiącu wojny (s. 4–9). Warszawa: Wydział Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych Uniwersytetu Warszawskiego.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Publikacje na łamach „Studiów Medioznawczych” ukazują się na zasadach odpowiadających licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 (znanej również jako CC-BY).