Medioznawstwo w perspektywie zmian cywilizacyjnych
DOI:
https://doi.org/10.33077/uw.24511617.sm.2024.3.811Słowa kluczowe:
medioznawstwo, sieci społeczne, technologia cyfrowa, sztuczna inteligencja, adaptacja społeczna, hybryda teoretyczna, studia kulturowe, determinizm technologiczny, kognitywizm, neuronauka, teoria ewolucjiAbstrakt
Medioznawstwo to interdyscyplinarna dziedzina badań rozwijana dwojako, w ramach albo wąskiej perspektywy (media – ludzie), uzupełnianej o dodatkowe składniki, albo perspektywy szerokiej, która relacje media – ludzie – społeczeństwo ujmuje całościowo, korzystając z dorobku różnych dziedzin nauki. Jeśli czerpane z nich elementy uda się połączyć z wykorzystaniem ogólnej teorii (społeczeństwa, kultury, cywilizacji) w spójną całość, która trafnie ujmuje te relacje w danym okresie, to tak powstała hybryda wyznacza główny nurt medioznawstwa na wiele lat – do czasu istotnej zmiany tych relacji. Dotąd powstały trzy takie hybrydy, oparte na ogólnej teorii systemu społecznego (lata 60. i 70. XX w.), studiach kulturowych (lata 70. i 80. XX w.), ogólnej teorii sieci (okres od lat 90. XX w. do lat 10. XXI w.). Wpływ technologii cyfrowej i sztucznej inteligencji na ludzi (cyborgizacja, problemy adaptacyjne) wymaga stworzenia nowej hybrydy teoretycznej, której podstawą powinna być współczesna wersja teorii ewolucji. W polskim medioznawstwa dominuje wąskie podejście dziedzinowe, skutkujące dużym rozproszeniem badań. Brak szerokiego ujęcia interdyscyplinarnego wynika głównie ze słabego przyswojenia wypracowanych na Zachodzie ogólnych ram teoretycznych dla badania mediów w szerokim kontekście społecznym, kulturowym, cywilizacyjnym. Tych zaległości nie da się nadrobić, ale zwrot medioznawstwa w kierunku ewolucjonizmu otwiera nowe perspektywy badawcze, które pozwolą zbliżyć nasze medioznawstwo do zachodniego, tak jak nasza rzeczywistość zbliża się do tamtej rzeczywistości.
Bibliografia
Allan, S. (2008). Newsy w sieci. Internet i dziennikarstwo. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Baldwin, E., Longhurst, B., McCracken, S., Ogborn, M., & Smith, G. (2007). Wstęp do kulturoznawstwa. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Baran, S. J., & Davis, D. K. (2007). Teorie komunikowania masowego. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Barker, C. (2005). Studia kulturowe. Teoria i praktyka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bauer, Z. (2009). Dziennikarstwo wobec nowych mediów. Historia, teoria, praktyka. Kraków: Universitas.
Bauman, Z. (2006). Płynna nowoczesność. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Beck, U. (2004). Społeczeństwo ryzyka. W drodze do innej nowoczesności. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Bogunia-Borowska, M. (2012). Fenomen telewizji. Interpretacje socjologiczne i kulturowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Bostrom, N. (2016). Superinteligencja. Scenariusze, strategie, zagrożenia. Gliwice: Wydawnictwo Helion.
Carah, N., & Louw, E. (2015). Media & Society. Production, Content & Participation. Los Angeles – London: Sage.
Carr, N. (2013). Płytki umysł. Jak internet wpływa na nasz mózg. Gliwice: Wydawnictwo Helion.
Castells, M. (2003). Galaktyka Internetu. Refleksje nad Internetem, biznesem i społeczeństwem. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Castells, M. (2007). Społeczeństwo sieci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Celiński, P. (2013). Postmedia. Cyfrowy kod i bazy danych. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Damasio, A. (2013). Błąd Kartezjusza. Emocje, rozum i ludzki mózg. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Damasio, A. (2022). Odczuwanie i poznawanie. Jak powstają świadome umysły? Warszawa: Copernicus Center Press.
De Fleur, M. L., & Ball-Rokeach, S. (1982). Theories of Mass Communication. New York: Longman.
Dennett, D. C. (2017). Od bakterii do Bacha. O ewolucji umysłów. Warszawa: Copernicus Center Press.
van Dijk, J. (2010). Społeczne aspekty nowych mediów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Dunbar, R. (2023). Religijni. Jak ewolucja wierzeń wpływa na historię i kulturę człowieka? Warszawa: Copernicus Center Press.
Ellul, J. (1954). La technique ou l’enjou du siècle. Paris: A. Colin.
Ellul, J. (1965). Propaganda. The Formation of Men’s Attitudes. New York: Vintage Books.
Filiciak, M., Danielewicz, M., Halawa, M., Mazurek, P., & Nowotny A. (2010). Młodzi i media. Etnografia cyfrowego świata. Kultura popularna, 1(27).
Francuz, P. (Red.). (1999). Psychologiczne aspekty odbioru telewizji. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Francuz, P. (2002). Rozumienie przekazu telewizyjnego. Psychologiczne badania telewizyjnych programów informacyjnych. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Francuz, P. (Red.). (2004). Psychologiczne aspekty odbioru telewizji. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Francuz, P. (Red.). (2007). Psychologiczne aspekty komunikacji audiowizualnej. Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego.
Grzenia, J. (2012). Komunikacja językowa w Internecie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Halavis, A. (2012). Wyszukiwarki internetowe a społeczeństwo. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Hansen, A. (2020). Wyloguj swój mózg. Jak zadbać o swój mózg w dobie nowych technologii. Kraków: Wydawnictwo Znak.
Hodkinson, P. (2011). Media, Culture and Society. An introduction. Los Angeles – London: Sage.
Hudzik, J. P., Sanakiewicz, M., & Celiński, P. (2020). Projekt: media. Wyobrazić sobie media i stworzyć świat. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Jenkins, H. (2007). Kultura konwergencji. Zderzenie starych i nowych mediów. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Jenkins, H., Ford, S., & Green, J. (2018). Rozprzestrzenialne media. Jak powstają wartości i znaczenia w usieciowionej kulturze. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. DOI: https://doi.org/10.18778/8142-024-2
Joel, D., & Vikhanski, L. (2022). Płeć i mózg. Historia przekręconych faktów. Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal.
Jonek, Ł., Mazurek, P., Olcoń, M., Przybylska, A., Tarkowski, A., & Zając, J. M. (2006). Re: internet – społeczne aspekty medium. Polskie konteksty i interpretacje. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Kardaras, N. (2023). Dzieci ekranu. Jak uzależnienie od ekranu przejmuje kontrolę nad naszymi dziećmi – i jak wyrwać je z transu. Warszawa: CeDeWu.
Kellner, D. (2020). Media Culture, Cultural Studies, Identity, and Politics in the Contemporary Moment. London: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780429244230
Klichowski, M. (2012). Miedzy linearnością a klikaniem. O społecznych konstrukcjach podejść do uczenia się. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Kreft, J. (2017). Władza algorytmów. U źródeł potęgi Google i Facebooka. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Kurzweil, R. (2013). Nadchodzi osobliwość. Kiedy człowiek przekroczy granice biologii. Warszawa: Kurhaus.
Lasswell, H. (1948). The structure and function of communication in society. In L. Bryson (Ed.), The Communication of Ideas. New York: Harper.
Latour, B. (2010). Splatając na nowo to, co społeczne. Wprowadzenie do teorii aktora-sieci. Kraków: Universitas.
Lazarsfeld, P. E., & Merton, R. K. (1948). Mass Communication, Popular Taste and Organized Social Action. In B. Lyman (Ed.), Communication of Ideas. New York: Harper & Row.
Lee, K.-F., & Qiufan, Ch. (2022). Sztuczna inteligencja 2041. Poznań: Media Rodzina.
Leksy, K. (2023). Znaczenie mediów społecznościowych dla samooceny i zachowań związanych z wyglądem ciała młodych dorosłych. Perspektywa społeczno-pedagogiczna. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego. DOI: https://doi.org/10.31261/PN.4159
Levinson, P. (2010). Nowe nowe media. Kraków: Wydawnictwo WAM.
Levis, K. (2010). Twórcy i ofiary ery internetu. Warszawa: Wydawnictwo Literackie MUZA.
Lievrouw, L. A., & Loader, B. D. (2022). Routledge Handbook of Digital Media and Communication. London – New York: Routledge.
Lisowska-Magdziarz, M. (2008). Media powszednie. Środki komunikowania masowego i szerokie paradygmaty medialne w życiu codziennym Polaków u progu XXI wieku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Lisowska-Magdziarz, M. (2017). Fandom dla początkujących. Społeczność i wiedza. Kraków: Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.
Lisowska-Magdziarz, M. (2018). Fandom dla początkujących. Tożsamość i twórczość. Kraków: Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.
Lister, M., Dovey, J., Giddings, S., Grant, I., & Kelly, K. (2009). Nowe media. Wprowadzenie. Kraków: Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203884829
Manovich, L. (2006). Język nowych mediów. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
McLuhan, M. (1964). Understanding Media. The Extensions of Man. London: Routledge.
McQuail, D. (2007). Teoria komunikowania masowego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Merton, R. K. (1949). Social Theory and Social Structure. New York: The Free Press.
Mrozowski, M. (2020). Przenikanie mediów. Ewolucja mediów a przemiany ładu społecznego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Mrozowski, M. (2023). Wpływ mediów cyfrowych na człowieka. Niepewność, nieufność, niezaspokojenie. W A. Eliasz & K. Skarżyńska (Red.), Nieufność: źródła i konsekwencje. Warszawa: Instytut Problemów Współczesnej Cywilizacji.
Oliver, M. B., Raney, A. A., & Bryant, J. (2020). Media Effects. Advances in Theory and Research. New York – London: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780429491146
Paluchowski, W. J. (Red). (2009). Internet a psychologia. Możliwości i zagrożenia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN.
Pinker, S. (2022). Jak działa umysł. Poznań: Zysk i S-ka Wydawnictwo.
Pluta, J. (2021). Psyche w mediasferze. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Popiołek, M. (2018). Czy można żyć bez Facebooka. Rola serwisów społecznościowych w sieciowym społeczeństwie informacyjnym. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Postman, N. (1985). Amusing Ourselves to Death. New York: Penguin Books.
Potter, W. J. (2003). The 11 Mythes of Media Violence. Thousand Oaks: Sage Publications. DOI: https://doi.org/10.4135/9781452229621
Powierska, A. (2022). Polajkować TV. Telewizja i media społecznościowe. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego. DOI: https://doi.org/10.4467/K7365.36/22.22.15873
Raney, A. A., Janicke-Bowles, S. H., Oliver, M. B., & Dale, K. R. (2021). Introduction to Positive Media Psychology. New York – London: Routledge. DOI: https://doi.org/10.4324/9780429353482
Rettberg, J. W. (2012). Blogowanie. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Rudnicki, S. (2013). Ciało i tożsamość w internecie. Teoria, dyskurs, codzienność. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR.
Sartori, G. (1999). Homo videns. Roma: Laterza & Figli.
Sejnowski, T. J. (2019). Deep learning. Głęboka rewolucja. Kiedy sztuczna inteligencja spotyka się z ludzką. Warszawa: Wydawnictwo Poltext.
Spitzer, M. (2015). Cyfrowa demencja. W jaki sposób pozbawiamy rozumu siebie i swoje dzieci. Słupsk: Wydawnictwo Dobra Literatura.
Spitzer, M. (2016). Cyberchoroby. Jak cyfrowe życie rujnuje nasze zdrowie. Słupsk: Wydawnictwo Dobra Literatura.
Stevenson, N. (2002). Understanding Media Culture. London: Sage.
Sulejman, M., & Bhaskar, M. (2024). Nadchodząca fala. Sztuczna inteligencja, władza i najważniejszy dylemat ludzkości w XXI wieku. Kraków: Szczeliny.
Tapscott, D. (2010). Cyfrowa dorosłość. Jak pokolenie sieci zmienia nasz świat. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
Turkle, S. (2013). Samotni razem. Dlaczego oczekujemy więcej od zdobyczy techniki, a mniej od siebie nawzajem. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Twenge, J. M. (2019). iGen. Dlaczego dzieciaki dorastające w sieci są mniej zbuntowane, bardziej tolerancyjne, mniej szczęśliwe – i zupełnie nieprzygotowane do dorosłości. Sopot: Smak Słowa.
Twenge, J. M. (2024). Pokolenia. Prawdziwe różnice między pokoleniami X, Y, Z, baby boomersami i cichym pokoleniem oraz co one oznaczają dla przyszłości zachodniego świata. Sopot: Smak Słowa.
Wallace, P. (2001). Psychologia internetu. Poznań: Dom Wydawniczy REBIS.
Wright, C. R. (1960). Mass Communication. A Sociological Perspective. New York: Random House.
Wróblewski, M. (Red.). (2012). Kultura i hegemonia. Antologia tekstów szkoły z Birmingham. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
Zuboff, S. (2020). Wiek kapitalizmu inwigilacji. Walka o przyszłość ludzkości na nowej granicy władzy. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2023 Maciej Mrozowski
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
Publikacje na łamach „Studiów Medioznawczych” ukazują się na zasadach odpowiadających licencji Creative Commons Uznanie autorstwa-Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe (CC BY-NC 4.0).
